Fake news w czasie kryzysu: Jak nie dać się nabrać
Fake newsy to wyjątkowo powszechnie zjawiska, z którymi można spotkać się niemal na każdym kroku. Są one bowiem rozprzestrzeniane przez rozmaite źródła, w tym chociażby wszelkie media społecznościowe. I choć fake newsy dotyczące życia gwiazd i celebrytów, czy też innych błahych kwestii, przeważnie są całkowicie nieszkodliwe, tak fałszywe informacje dotyczące zagrożeń i kryzysów mogą przyczynić się do wielu komplikacji, a także poważnych skutków.
Jak więc skutecznie obronić się przed wpływem fake newsów? O czym należy pamiętać, aby nie dać się nabrać na fałszywe informacje? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w dalszej części poniższego artykułu.
Fake news – co to jest?
Fake news to nic innego, jak fałszywa informacja, która może być rozpowszechniana w celu zwiększenia zasięgów i dochodów danego źródła, wprowadzenia ludzi w błąd, manipulacji, zyskania uwagi, czy też wywarcia określonego wpływu na odbiorców. Na fake newsy najłatwiej natknąć się na rozmaitych portalach społecznościowych, gdzie nikt nie sprawuje odgórnej kontroli nad udostępnianymi treściami. Tego typu newsy mogą jednocześnie przyjmować różne formy, wśród których wyróżnia się:
· Fałszywe informacje – czyli całkowicie nieprawdziwe lub wymyślone fakty, które w żadnym stopniu nie odzwierciedlają rzeczywistego stanu rzeczy;
· Manipulacje obrazami – to poszczególne przeróbki zdjęć oraz filmów, które odbiegają od realiów i mają wprowadzić odbiorców w błąd;
· Naginanie faktów – czyli selekcjonowanie poszczególnych informacji, lub też przedstawianie ich w wybiórczy i specyficzny sposób. Tego typu działania mają na celu uwydatnienie pewnych treści, przy jednoczesnym ukrywaniu pozostałych (często bardzo istotnych) informacji.
· Wypaczanie nauki – to przedstawianie fałszywych i/lub przestarzałych danych naukowych w celu poparcia poszczególnych teorii oraz konkretnych stanowisk.
W obrębie najpowszechniejszych źródeł fake newsów, oprócz wspomnianych już portali społecznościowych (np. Facebook lub Instagram), wyróżnia się chociażby poszczególne strony internetowe i portale informacyjne, grupy i fora dyskusyjne (np. Reddit), a także wiadomości mailowe i SMS-owe.
Jak nie dać się nabrać na fake newsy?
Prawdopodobnie najlepszym sposobem na to, aby nie dać się nabrać na fake newsy, jest całkowite ich unikanie. W rzeczywistości jednak okazuje się to całkowicie niemożliwe, gdyż tego typu informacje otaczają nas niemal z każdej strony. Zamiast tego warto więc kierować się poszczególnymi zasadami, które umożliwiają sprawdzenie wiarygodności danych treści, a także uniknięcie wpadnięcia w pułapkę fake newsów. Najważniejsze z nich zostały opisane w poniższych akapitach.
Korzystanie z różnych źródeł
Sięganie do odmiennych źródeł informacji sprawia, że odbiorca jest w stanie ukształtować sobie złożony, a zarazem obiektywny obraz danej sytuacji. Ograniczanie się do wyłącznie jednego źródła może natomiast poskutkować odwrotnym skutkiem, który obejmuje wyłącznie ograniczony zarys danego zdarzenia, często bez niezbędnych szczegółów.
Stosowanie zasady ograniczonego zaufania
Nie od dziś wiadomo, że treści ukazywane w Internecie bardzo często nie mają nic wspólnego z rzeczywistością. Dlatego też zdecydowanie warto wątpić, a przy tym również podważać i negować fałszywe informacje, które jedynie wprowadzają odbiorców w błąd.
Korzystanie z rzetelnych mediów
Posiadanie sprawdzonych źródeł informacji, które znane są z relacjonowania zdarzeń dokładnie takimi, jakie są one w rzeczywistości, odgrywa bardzo ważną rolę. Warto przy tym zwrócić jednak uwagę na fakt, że nawet kanały informacyjne w telewizji niejednokrotnie podają pewne fakty w taki sposób, aby osiągnąć zamierzony skutek. Może być nim chociażby wzbudzenie konkretnych emocji u odbiorców, czy też nawet manipulowanie ich poglądami (np. politycznymi). Dlatego też zaleca się, aby treści przedstawiane przez rozmaite media były traktowane z zachowaniem zdrowego rozsądku.
Docieranie do źródeł informacji
Kwestia ta jest szczególnie istotna w kontekście poszukiwania rozmaitych danych naukowych. Wiele z dostępnych w Internecie treści powołuje się bowiem na konkretne wyniki, przy czym nieraz mogą one okazać się przeinaczane, lub też nadmiernie interpretowane. Aby więc zyskać stuprocentową pewność co do konkretnej informacji, zdecydowanie warto udać się do jej źródła.
Co więcej, niejednokrotnie zdarzają się również sytuacje, podczas których zdarzenia sprzed kilku (lub nawet kilkunastu) lat, są nagle ponownie wyciągane na światło dzienne. W razie wątpliwości co do rzeczywistej aktualności danych informacji z pewnością warto więc sprawdzać ich pierwotne źródła.
Rozumienie istoty informacji
Informacja to nic innego, jak przedstawienie obiektywnego faktu. Powinna ona jednocześnie być możliwa do zweryfikowania, a także posiadać rzetelne źródła. Należy przy tym odróżnić informację chociażby od opinii, która to posiada już całkowicie subiektywny charakter i w żadnym stopniu nie stanowi niepodważalnego faktu.
Odróżnianie satyry
W Internecie zdecydowanie nie brakuje źródeł, które podają konkretne informacje jedynie w celach prześmiewczych. Są to przede wszystkim powszechnie znane „trolle”, czyli użytkownicy poszczególnych portali, którzy obierają sobie za cel prowokowanie innych użytkowników, aby wywołać u nich frustrację, czy nawet złość. Zaleca się więc dokonywać rozróżnienia pomiędzy tym, w co warto wierzyć, a co należy traktować z zachowaniem odpowiedniego dystansu.
Unikanie teorii spiskowych
Teorie spiskowe mają to do siebie, że niejednokrotnie okazują się całkiem sensowne, przez co wiele odbiorców najzwyczajniej kultywuje dane poglądy, a przy tym zaraża nimi również innych ludzi. W praktyce teorie spiskowe są jednak niczym innym, jak poszczególnymi rozważaniami, czy też pewnego rodzaju pomysłami na interpretację konkretnych zdarzeń. I choć każdy z nas ma pełne prawo do tego, aby wierzyć w to, co chce, powielanie teorii spiskowych przeważnie nie skutkuje niczym pozytywnym, a wręcz przeciwnie – może wzbudzać lęk, niepokój, czy nawet panikę.
Wyciszanie emocji
Fake newsy przedstawiane są tak, aby wzbudzić u odbiorców silne emocje, które niejako przysłaniają wówczas zdolność do analizowania i logicznego interpretowania danych informacji. Aby więc skutecznie uchronić się przed szkodliwym wpływem fake newsów, z pewnością warto wyciszyć własne emocje, aby nie dać się sprowokować do powielania fałszywych informacji, czy też brnięcia w zacięte dyskusje, które prowadzą donikąd.
Skuteczna obrona przed fake newsami – podsumowanie
Fake newsy niejednokrotnie rozprzestrzeniają się w zawrotnym tempie, tym samym zbierając swoje żniwo. Niestety, w praktyce niemal całkowicie niemożliwym jest ich uniknięcie, co z kolei stwarza konieczność podjęcia działań mających na celu odpowiednie zabezpieczenie samego siebie przed szkodliwym wpływem fałszywych informacji. Aby jednak zrobić to skutecznie, należy przede wszystkim być uważnym. Bez tego niemożliwe jest bowiem wątpienie, czy też podważanie poszczególnych informacji, gdyż najzwyczajniej nie będą one wzbudzały żadnych podejrzeń. Dobrze jest więc zachowywać odpowiednią ostrożność, nie darzyć zaufaniem wątpliwych źródeł, a także kwestionować napływające informacje i zadawać co do nich pytania.
